Claypipes.nl
Goedewaagen's Houthakker als Gladstone ontmaskerd
Onder model nummer 388 komt in de Goedewaagen catalogus nr 6 (noot 1) uit 1906 een pijpje voor met de benaming ’Houthakker’. Deze zien we tot ca 1950 in Amerika actief geadverteerd worden als ‘Woodcutter’ door de firma Wally Frank. Het is een van die figurale modellen die tot in de laatste jaren van Goedewaagen geproduceerd zijn ; een naar de roker toezittend mannetje, met muts, lange bakkebaarden en een bijl in zijn handen om hout te hakken. Iedere verzamelaar heeft deze wel in de collectie. En daarmee nu ook een pijp met de afbeelding van William Ewart Gladstone, een van de meest toonaangevende Engelse staatslieden van het tweede deel van de 19e eeuw.
Recent liep ik tegen afbeeldingen van dezelfde pijp aan, maar dan met in de persvorm gegraveerde teksten op de steel, die we van Goedewaagen niet kennen. De teksten ‘Hawarden’ en ‘Atrocities’ zijn op resp. linker en rechterzijde op de steel van deze pijp aangebracht.
Hawarden verwijst hier naar het gelijknamige Engelse landgoed Hawarden, dat van ca 1839 tot 1898 door Gladstone bewoond werd. De tekst ‘Atrocities’ (barbaarse, weerzinwekkende daden) vormt een verwijzing naar de ‘humanist’ Gladstone.
William Ewart Gladstone leefde van 1809 tot 1898. In de periode 1850 tot 1880 was Gladstone actief in de Engelse politiek ; in eerste instantie vanuit de conservatieve partij, later als actief liberaal. Een uiterst markante persoonlijkheid en hij wordt vaak gezien als de ‘morele’ en ‘maatschappelijke’ vertegenwoordiger van de Victoriaanse periode.
De rode draad die door zijn carriere heen loopt is het conflict met de conservatieve heersende klasse. Gladstone’s liberale, humanistische inslag met als beleids speerpunten belastingverlaging, het voorkomen van kostbare oorlogen en de zogenaamde ierse ‘Home Rule’ zorgden voor de nodige ophef, en maakten hem zeer populair bij vooral de werkende klasse.
Hij was een groot voorstander van zelfbestuur voor de Ieren die op dat moment nog altijd door de Engelsen onderdrukt werden. Hij voerde actief campagne voor Engelse inmenging tijdens de bloedige onderdrukking door de Turken van de Bulgaarse opstand in 1876. De ‘atrocities’ die door het Ottomaanse Rijk in Bulgarije plaatsvonden waren een schande voor de mensheid en Gladstone probeerde er alles aan te doen om de Engelse invloed te laten gelden hier een einde aan te maken.
Gladstone was tussen 1868 en 1894 een 4 tal keren premier van Engeland. In de perioden dat hij het premierschap niet bekleedde (1874-‐1880, 1886-‐1892 en na 1894) voerde hij actief oppositie.
Een markant en controversieel figuur, met een aantal eigenaardige hobbies. Een ervan was zijn niet obsessie om prostituees te ‘helpen’ en ‘bekeren’ ; zelfs toen hij premier was ging hij vaak ’s nachts de straat op om prostituees aan te spreken en ze onderdak en voeding aan te bieden.
Gladstone was voorts geobsedeerd door een streven naar lichamelijke fitness. Zijn voornaamste hobby was houthakken waarbij hij met een grote bijl de bomen op zijn landgoed Hawarden te lijf als vorm van lichamelijke oefening. Dit laatste tot grote hilariteit van zijn tegenstanders, die graag de parallel trokken tussen Gladstone’s ‘destructieve’ hobby, en zijn al even ‘destructieve’ politiek.
En hiermee zijn we dan hoogstwaarschijnlijk bij de achtergrond van dit pijpje ; geen spotprent maar een ‘spotpijp’ ; de ‘atrocities’ waar Gladstone tegen vocht, werden door hemzelf bedreven op zijn landgoed Hawarden.
Van Lord Randolph Churchill een van de voornaamste opponenten van de liberalen en daarmee Gladstone is de volgende uitspraak bekend die een directe relatie met de kleipijp vormt ; 'For the purposes of recreation he has selected the felling of trees; and we may usefully remark that his amusements, like his politics, are essentially destructive. Every afternoon the whole world is invited to assist at the crashing fall of some beech or elm or oak. The forest laments in order that Mr Gladstone may perspire'. Deze uitspraak wordt in *2 geplaatst in het jaar 1884.
Herkomst Persvorm
Het pijpje met de teksten HAWARDEN en ATROCITIES is uitgevoerd met een stempel van de Franse fabriek Dumeril Leurs uit St. Omer.
Duco rept in *4 van de contacten die de firma P. Goedewaagen in het buitenland en met name Frankrijk en Belgie had, en de uitbreiding van het Goedewaagen vormenbestand middels
aankopen bij o.a. Dumeril. Duco verwijst hier naar een aanschaf in 1880 van een partij vormen bij Dumeril. Echter, tegelijkertijd stelt hij dat van die aankoop, nog maar 21 stuks
voorkomen in de catalogus van 1906. Van ‘De Houthakker’ onder nummer 388 wordt geen herkomst gegeven, deze zou dan de 22e Dumeril vorm moeten zijn. Voorts lijkt het dat de vormen
die door Goedewaagen bij Dumeril zijn aangeschaft, allemaal in de eerste (check !!) catalogus (die dateert van 1891, ref *4) voorkomen. De houthakker zien we dan nog niet.
Het kan natuurlijk ook zo zijn dat de houthakker ofwel in een latere fase bij Dumeril is aangeschaft, of via een andere pijpenfabrikant bij Goedewaagen terecht is gekomen. Ook van firma’s als Bartolomeus van der Maas en Jan Prince is bekend dat zij vormen in het buitenland betrokken. Het lijkt niet waarschijnlijk dat een eventuele oorspronkelijke ‘Gladstone’ van Dumeril door een andere fabrikant gekopieerd is aangezien het om een vrij specifieke ‘spotpijp’ gaat, bedoeld voor met name de Engelse markt.
Aangezien Duco vermeld dat de houthakker vanaf ca 1895 in gebruik is geweest. Lijkt het dus niet in 1880 bij Dumeril aangeschaft. Aangezien Gladstone tot 1894 politiek actief was en in 1898 overleed, lijkt het aannemelijk dat de vorm in de periode 1890 zijn diensten gedaan had, en doorverkocht werd. Het model wordt volgens ref *4 vanaf 1895 bij Goedewaagen in gebruik genomen. Vanaf dat moment is de gelijkenis met Gladstone niet meer commercieel zinvol, en zullen de HAWARDEN en ATROCITIES teksten verwijderd zijn, waarmee het model als ‘Houthakker’ een nieuw leven beschoren was.
Mei 2012
Referenties ;
1) Firma P. Goedewaagen & Zoon, fabrikantencatalogus uit 1906 voorzien van historische inleiding en verklarend naamregister – D.H. Duco, 2000, Stichting Pijpenkabinet Amsterdam, ISBN 90-‐70849-‐09-‐7
2) William Ewart Gladstone -‐ British Prime Minister and Political Reformer -‐ Robert McNamara (http://history1800s.about.com/od/leaders/p/gladstone-‐bio.htm)
3) The Mid-‐Victorian Generation, 1846-‐1886, K. Theodore Hoppen, Oxford University Press, New York, ISBN13: 9780198731993
4) Wikipedia ; http://en.wikipedia.org/wiki/William_Ewart_Gladstone
Laatste Nieuwe
21/4: Een erg scherp uitgevoerde 'rustende herderin met een schaapje' van de Goudse pijpenmaker Wagenaar.
21/4; Jacob van Wingender Knoedgen (Belgie) : l'Union fait la force.
04/4; Een fraaie rekening van de firma Wingender Knoedgen uit 1868.
13/3; Een paar complete en bijna complete 17e eeuwers
12/3; Gouds pijpje uit de vroege 18e eeuw met fraai getordeerde steel
10/3; Het Wapen van Friesland
23/1: Weer wat pijpen uit de collectie op foto gezet waaronder weer leuke hiel-merken.
20/1: Twee fraaie dubbele krulpijpen (VIVAT DE PRUYSE) van Marinus van Duyn, tussen circa 1885 en 1925 gemaakt.
14/1: Wat leuke pijpjes gevonden in Rotterdam
13/1: Pijpjes van de eerste plastic materialen en bakeliet.
12/1: Pijpje van Martinus van Duijn.
19/12: De afgelopen maanden een paar hele fraaie pijpen van meerschuim kunnen toevoegen.
21/5 : Het IJzeren Kruis
8/12 : De pijpenmakers van Schoonhoven is het resultaat van ruim twee jaar archief onderzoek. Een 432 pagina's tellend boek dat een geheel nieuwe blik werpt op de industrie in deze stad en ruim 120 makers in detail belicht. Heel veel tot op heden onbekende informatie.
