Alphen / Aarlanderveen

De huidige gemeente Alphen aan de Rijn is een samenvoeging van o.a. de verdwenen plaatsen Oudshoorn, Alphen en Aarlanderveen. Hier werden tussen ca 1690 en 1920 kleipijpen gemaakt. De eerste pijpenmakers die zich er vestigden waren afkomstig uit het nabijgelegen Gouda, vooral omdat ze de strikte regels en voorschriften van het Goudse gilde niet wilden volgen.

 

De meeste pijpmakers waren rond ca 1750 actief. De in Alphen/Aarlanderveen gemaakte pijpen werden doorgaans van goudse merken en zelfs namen van goudse pijpmakers (al dan niet met kleine variatie geschreven) voorzien. Toen in 1739 het Goudse gilde het octrooi verworf op exclusiviteit van het goudse wapen als bijmerk, werd dit in Alpen/Aarlanderveen omzeild door een paar extra stippen of sterren in het wapen te plaatsen. Aangezien het bijmerk op de hiel van een pijp doorgaans erg klein, en slecht leesbaar is, is het vaak moeilijk om Alphense producten van Goudse te onderscheiden (ref *2).

 

Na 1819 werd ook een gestileerde versie van het wapen van Aarlanderveen als bijmerk gebruikt: een doodskop met daaronder twee gekruiste zwaarden.

 

Niet alle Alphense pijpen werden voorzien van een imitatie wapenschild. Veel modellen werden simpelweg zonder bijmerken gemaakt waardoor de herkenning een stuk lastiger wordt. Deze pijpen zijn allemaal gevonden in stortafval van lokale pijpenmakers.




Boven een pijpje met het merk Ster of Rad en op de linker zijkant van de hiel een bijmerk in de vorm van een gestileerde versie van het wapen van Aarlanderveen; een schedel met daaronder 2 zwaarden.

 


Adolf Valk, hielmerk AV gekroond en als bijmerk links een gestileerde uitvoering van het wapen van Aarlanderveen; een schedel met twee gekruiste zwaarden eronder. 

 

 



Opvallend op bovenstaand pijpje zijn de extra stippen in het wapenschild dat daardoor niet meer het Goudse wapenschild is. Waarschijnlijk is dit pijpje in Alpen aan den Rijn gemaakt. ca 1740-1800.

 

 


Bovenstaande pijp zonder bijmerken is gevonden en waarschijnlijk ook in Alphen aan den Rijn gemaakt.

 

 

 

Onderstaande pijpen hebben een top op heden onbekend hielmerk. Qua voorstelling een onbekend merk. Het lijkt het meeste op een staande persoon (vrouw) met een staf in haar rechterhand, en daaronder een springend hondje. Haar rechterhand rust op iets, of ze houdt wat vast.

Beide onderstaande exemplaren hebben verder geen (bij)merken en zijn gevonden in Alphen aan den Rijn.



Bovenstaande pijp met het merk Molen heeft als bijmerk een Gouds wapenschild met extra stippen op de middenbalk. In Alphen aan den Rijn gevonden.

 


Onderstaand pijpje is in principe niet van een Gouds product te onderscheiden, echter gezien de vondst locatie, in stort van de Alphense pijpmaker Philip Hoogenboom, kan dit pijpje aan hem worden toegewezen. Ook het bijmerk wijst erop dat het hier niet om een Gouds product gaat.

Philip Hoogenboom was actief tussen ca 1740-1764

Het Gouds wapenschild naar roker toe
Het Gouds wapenschild naar roker toe
3x Fleurs de Lis in wapenschil voorzijde
3x Fleurs de Lis in wapenschil voorzijde
Hielmerk de Fruitben
Hielmerk de Fruitben

Het bijmerk op het pijpje is niet Gouds
Het bijmerk op het pijpje is niet Gouds

Gekroonde Leeuwen met wapenschild en teksten HONI SOIT QUI MAL Y PENSE en VIVAT ORANIE. Het bijmerk lijkt gouds maar is het niet ; op de middenbalk zijn 2 extra stippen aangebracht. Philip Hogenboom, Alphen, ca 1750-1770. Hielmerk 'C6'


Alphen, merk Slang, Philip Hogenboom, ca 1750-1770


Afbeeldingen van de Koning van Rusland en de Koning van Pruisen met tekst ; K. RUSSIE en K. V. PRUISE en afbeeldingen van Frans I en Maria Theresia met teksten R KYSER KYSERIN. De 4 wapenschilden zijn van de 4 afgebeelde vorsten.

Ca1760, waarschijnlijk Philip Hoogenboom
Ca1760, waarschijnlijk Philip Hoogenboom

IiH is een Duits merk. Mogelijk is deze pijp door Philip Hoogenboom in Alphen gemaakt in opdracht van een Duitse leverancier. Een andere optie is natuurlijk dat deze pijp vanuit Duitsland in Alphen terecht is gekomen..


Gekroonde trompet met PVW ; Waarschijnlijk Pieter van Waardenburg, ca 1782-1802
Gekroonde trompet met PVW ; Waarschijnlijk Pieter van Waardenburg, ca 1782-1802

Ca 1740-1770, waarschijnlijk in Alphen gemaakt, hoewel het wapenschild niet al te scherp is lijken ook hier stippen op de middenbalk aangebracht

 

Het model hieronder heeft duidelijk een serie extra stippen in de middenbalk van het bijmerk

 

 

 

 

 

 

 

Een wat afwijkend model, ca 1760-1800

 

 

 


Bijzonder pijpje met bijmerk '3 post/jacht hoorns'

Onderstaand een bijzonder pijpje met het merk 'speelman' en op de zijkant van de hiel een drietal 'jacht- of posthoorns', het wapen van het buurtschap Oudshoorn, bij Alphen aan den Rijn. Mogelijk is deze pijp daar gemaakt.


Fragmenten Pijpenpot

Een aantal fragmenten van pijpenpotten. Gevonden feitelijk in Alphen, maar alle pijpen die erbij aangetroffen werden leken Gouds ; Verzijl, merken zwaan, HP ongekroond, IB gekroond, eiermand, K. Tevens een duit uit 1788


Laatste Nieuwe

17/9: de brocanterie heeft weer wat leuke pijpjes opgeleverd.

1/7: Veel nieuwe foto's van vooral verschillende merken toegevoegd.

21/4: Een erg scherp uitgevoerde 'rustende herderin met een schaapje' van de Goudse pijpenmaker Wagenaar.

12/3; Gouds pijpje uit de vroege 18e eeuw met fraai getordeerde steel

23/1: Weer wat pijpen uit de collectie op foto gezet waaronder weer leuke hiel-merken. 

8/12 : De pijpenmakers van Schoonhoven is het resultaat van ruim twee jaar archief onderzoek. Een 432 pagina's tellend boek dat een geheel nieuwe blik werpt op de industrie in deze stad en ruim 120 makers in detail belicht. Heel veel tot op heden onbekende informatie.